Ustawa o leczeniu niepłodności w Polsce - kluczowe zapisy i założenia
Ustawa o leczeniu niepłodności została uchwalona przez polski Sejm 25 czerwca 2015 roku i weszła w życie 1 listopada 2015 roku. Uwzględnia zagadnienia związane z prowadzeniem terapii za pomocą metod wspomaganego rozrodu, w tym in vitro i inseminacji, jak również zabezpieczenia płodności na przyszłość. Jest to pierwszy taki dokument prawny, który reguluje problematykę leczenia niepłodności w Polsce. Dodatkowo eliminuje niejasności prawne, czyli określa jakie działania można podjąć, a jakie wykluczyć.
Jesteśmy po to, by odpowiedzieć na Twoje pytania
Skontaktuj się z naszym specjalistą
Ustawa o niepłodności - jakie są jej założenia?
W świetle dynamicznie rosnącego problemu niepłodności, udało się uchwalić ramy prawne określające sposób i warunki leczenia niepłodności w Polsce. Ustawa określa, że: „Leczenie niepłodności jest prowadzone z poszanowaniem godności człowieka, prawa do życia prywatnego i rodzinnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawnej ochrony życia, zdrowia, dobra i praw dziecka.” Pozwala korzystać z procedury in vitro, wskazuje również, że leczenie niepłodności obejmuje m.in.: diagnozowanie przyczyn, zachowawcze leczenie farmakologiczne, leczenie chirurgiczne, a także zabezpieczenie płodności na przyszłość. Wytyczne dotyczące finansowania procedury in vitro określone zostały w odrębnych przepisach.
Jaki zakres określa ustawa o leczeniu niepłodności?
Ustawa o leczeniu niepłodności dokładnie precyzuje zakres postępowania medycznego w następujących kwestiach:
- zasady ochrony zarodka i komórek rozrodczych w odniesieniu do ich zastosowania w biologii i medycynie w związku z leczeniem niepłodności;
- sposoby leczenia niepłodności, w tym stosowania procedury medycznie wspomaganej prokreacji (in vitro);
- zadania władz publicznych w zakresie ochrony i promocji zdrowia rozrodczego;
- warunki dawstwa, pobierania, przetwarzania, testowania, przechowywania i dystrybucji komórek rozrodczych oraz zarodków przeznaczonych do zastosowania w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji;
- zasady funkcjonowania ośrodków medycznie wspomaganej prokreacji oraz banków komórek rozrodczych i zarodków.
Związek małżeński lub partnerski
Mając ogólne informacje dotyczące ram prawnych leczenia niepłodności, przyjrzyjmy się co dokładnie one wnoszą. Leczeniu poddawana jest para (kobieta i mężczyzna) - pozostająca w związku małżeńskim lub partnerskim. Warunek rozpoczęcia procedur stanowi podpisanie niezbędnych dokumentów i oświadczeń przez oboje małżonków/partnerów. Z drugiej strony przepisy wykluczają możliwość korzystania przez singielki z inseminacji z wykorzystaniem nasienia anonimowego dawcy.
Wiek a leczenie niepłodności
O czym w ogóle nie informuje ustawa? Nie ma wyznaczonej granicy wieku pary kwalifikowanej do leczenia. Warto jednak posiłkować się rekomendacjami ESHRE i ASRM, a także uwzględnić ew. ryzyka i stan zdrowia pacjentów. Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest przejście szczegółowej kwalifikacji medycznej.
Kiedy można rozpocząć leczenie niepłodności?
Dodatkowo w świetle powyższych punktów pojawia się bardzo ważny zapis określający, po jakim czasie można rozpocząć leczenie metodą in vitro. Ustawodawca określił, że procedurę można zastosować, kiedy wcześniej - przez okres co najmniej roku, podjęte inne terapie okazały się nieskuteczne. Procedurę in vitro można przeprowadzić u par, w których przypadku wyczerpały się wszystkie pozostałe możliwości uzyskania ciąży.
Ile komórek jajowych można zapłodnić?
W przypadku zapłodnienia pozaustrojowego dopuszcza się zapłodnienie nie więcej niż sześciu żeńskich komórek. Jednak w wyjątkowych sytuacjach może być ich więcej, kiedy:
- biorczyni ukończyła 35 lat;
- są wskazania medyczne, które wynikają z choroby współistniejącej z niepłodnością;
- wcześniej dwukrotnie nie udało uzyskać się ciąży stosując leczenie metodą zapłodnienia pozaustrojowego.
Jeśli podczas zabiegu punkcji pobranych zostanie więcej niż sześć komórek jajowych, część z nich można zamrozić i wykorzystać podczas następnej procedury. Natomiast kiedy para nie będzie chciała kontynuować leczenia, to komórki można zniszczyć lub przekazać do banku, aby wykorzystać je w leczeniu innych par. Zarodki niezastosowane w danej procedurze są przechowywane w Banku Komórek i Zarodków.
Dawstwo i mrożenia komórek jajowych i zarodków
W tej kwestii ustawa zakłada jedynie anonimowe dawstwo i biorstwo komórek rozrodczych ( komórek jajowych, plemników) lub zarodków. W praktyce oznacza to, że nie jest możliwe dawstwo ze wskazaniem czy wewnątrzrodzinne. Minister Zdrowia prowadzi rejestr dawców i biorczyń komórek rozrodczych i zarodków na potrzeby dawstwa innego niż partnerskie. Wszystkie dane znajdujące w rejestrze są poufne. Dostęp do nich mają jedynie osoby upoważnione. Jeśli para będzie korzystała z anonimowego biorstwa, partner - niebędący mężem Pacjentki - musi złożyć przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego oświadczenie o tym, że będzie ojcem dziecka, które narodzi się w wyniku podjętego leczenia.
Diagnostyka preimplantacyjna w ustawie
W ramach przyjętej ustawy można przeprowadzić w trakcie procedury in vitro diagnostykę preimplantacyjną PGS/PGD, ale pod warunkiem, że istnieją do tego wskazania medyczne. Pacjenci kwalifikowani do badań powinni skorzystać przed przystąpieniem do leczenia z konsultacji genetycznej.
Zabezpieczenie płodności
Bardzo ważny zapis ustawy stanowi część dotycząca pobierania komórek rozrodczych w celu zabezpieczenia płodności na przyszłość, np. przed poddaniem się terapii onkologicznej, która może upośledzić zdolność płodzenia. Warunkiem jest m.in. wyrażenie na to zgody przez dawcę; w przypadku osób małoletnich albo ubezwłasnowolnionych pobranie komórek może być dokonane za zgodą albo na wniosek jego przedstawiciela ustawowego.
Edukacja na temat zdrowia rozrodczego
Zgodnie z treścią obowiązującej ustawy mają powstać kliniki leczenia niepłodności, które poza prowadzeniem terapii mają m.in. rozwijać i popularyzować wiedzę na temat nowych metod diagnozowania i leczenia niepłodności. Co pozostaje po stronie rządu? Ustawa zobowiązuje rząd (a samorządom daje możliwość) do podejmowania działań na rzecz ochrony i promocji zdrowia rozrodczego, tj.: edukacja w zakresie stylu życia chroniącego potencjał rozrodczy człowieka bądź zredukowanie natężenia szkodliwych dla płodności czynników.
Czego zakazuje ustawa o leczeniu niepłodności?
Oprócz tego, co realnie zapewnia ustawa, znajdują się w niej również zapisy, które zabraniają niektórych działań. Po pierwsze, niedopuszczalne jest niszczenie zarodków zdolnych do prawidłowego rozwoju powstałych w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji nieprzeniesionych do organizmu biorczy. Osobie, która tego dokona, grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do nawet lat 5. Oprócz tego, zakazana zostaje preimplantacyjna diagnostyka genetyczna, wykonywana w celu wyboru cech fenotypowych, w tym płci dziecka. Chyba że wybór taki pozwoli uniknąć ciężkiej, nieuleczalnej choroby.
Pełna treść ustawy o leczeniu niepłodności
W Polsce mamy obowiązujące ramy prawne, jednak aby mieć pełną wiedzę przed przystąpieniem do leczenia należy zapoznać się ze wszystkimi przyjętymi procedurami i formalnymi wytycznymi. Polecamy zapoznać się z pełną treścią ustawy o leczeniu niepłodności, która znajduje się poniżej:
Leczenie niepłodności i refundacja in vitro w Polsce - prawo
Prawo za pomocą ustawy reguluje kwestię leczenia niepłodności w Polsce. Niedawno przyjęto także ustawę o refundacji in vitro z budżetu państwa. Jednocześnie na przestrzeni lat realizowano ogólnopolskie programy polityki zdrowotnej w zakresie in vitro, diagnostyki i leczenia niepłodności.